Een speciale band met de Oranjes
De baronie van IJsselstein
Binnen het grondgebied van de Republiek der Verenigde Nederlanden waren diverse zelfstandige enclaves te vinden. De Baronie van IJsselstein was er hier één van. De stad IJsselstein was de hoofdplaats van dit gebied, waartoe ook Benschop en Noord-Polsbroek behoorden.
Een stukje geschiedenis…
In 1551 trad Willem van Oranje in het huwelijk met Anna van Buren. Anna is de schatrijke erfdochter van Maximiliaan van Egmond, graaf van Buren. Maximiliaan van Egmont was graaf van Buren en van Leerdam en heer van IJsselstein. Zij bracht onder andere de Baronie van IJsselstein mee als bruidsschat, waardoor de titel van ‘baron van IJsselstein’ in de handen van de ‘Vader des Vaderlands’ kwam.
Niet iedereen was daar zo blij mee. Zo probeerde de Staten van Holland aan te tonen dat zij de baas waren over de baronie. Daar wilden de inwoners van IJsselstein een stokje voor steken, want zij vermoeden dat inlijving bij Holland ook betekende dat zij meer belasting moesten betalen. Zij spanden samen met Willem van Oranje enige rechtszaken aan tegen Holland. Filips II, de koning van Spanje die op dat moment de hoogste baas in de Nederlanden was, besloot dat de Baronie zelfstandig bleef van Holland en dat Willem van Oranje het onbetwiste hoofd van IJsselstein was. Om de zelfstandigheid van de baronie nog eens extra te onderstrepen gaf Willem opdracht tot de bouw van een nieuw stadhuis. Dit gebouw werd in 1560 opgeleverd en staat er nog steeds. Het fungeerde tot 1974 als stadhuis.
Dagelijks bestuur van de baronie
De aandacht van de Oranjes voor hun nieuw verworven baronie liet te wensen over. Zij hadden het te druk en namen geen tijd om IJsselstein in eigen persoon te besturen. Er werd een zgn. ‘drost’ aangesteld voor het dagelijks bestuur. Even was er zelfs sprake van dat Stadhouder Willem III IJsselstein zou inruilen voor een bosrijk gebied op de Veluwe waar hij prettig zou kunnen jagen. De moeder van stadhouder Willem IV, en zijn regentes vanaf 1732, was de enige die wel belangstelling toonde in de baronie. Zij bemoeide zich intensief met de gang van zaken in IJsselstein, zoals het tegengaan van corruptie in het bestuur, een verbetering van de openbare voorzieningen en de invoering van lagere belastingen.
Na de verovering van ons land door de Fransen in 1795 kwam er een einde aan de zelfstandigheid. De Bataafse Republiek werd uitgeroepen en de Fransen wilden zich de bezittingen van de stadhouder als oorlogsbuit toe-eigenen. De IJsselsteinse drost Joachim de Beaufort werd afgezet. Uit zelfbescherming zocht de stad toen wel aansluiting bij de Staten van Holland. De speciale band met de Oranjes bleef echter wel bestaan.
Meer betrokkenheid door een nieuwe traditie
De speciale betrekking van IJsselstein met het koningshuis kwam later meer tot uiting in een traditie die in de achttiende eeuw ontstond. Het idee was dat elke baron of barones van IJsselstein deze stad minstens eenmaal zou bezoeken in zijn of haar regeerperiode. De duur van zo’n bezoek was niet echt van belang en zo kwam het dat Koningin Wilhelmina slechts 42 minuten in onze fantastische stad rondliep. Zij bezocht daarbij wel de zojuist gerestaureerde Nederlands Hervormde kerk. Koningin Juliana nam in 1972 meer tijd om de stad te bezoeken in het kader van een werkbezoek aan het ‘westelijk weidegebied van de provincie Utrecht.’ In 1961 had zij IJsselstein ook al aangedaan ter ere van de ingebruikstelling van de televisiemast.
Koningin Beatrix vereerde ons met een bezoek in 1983 en veel inwoners zorgden voor een feestelijke intocht. In 2005 kwam zij nog eens terug in het kader van haar zilveren regeringsjubileum. Onze koning Willem-Alexander heeft sinds hij Koning is ook de titel ‘Baron van IJsselstein’. Een maand na de troonwisseling brengen koning Willem-Alexander en koningin Máxima een bezoek aan IJsselstein, als onderdeel van kennismakingstour door alle provincies.
Het Oranjegevoel in IJsselstein
Het Oranjegevoel in IJsselstein kennen wij vooral van de gezellige feesten en mooie activiteiten op Koningsdag, niet zozeer van onze band met de Oranjes. Toch is het mooi om de geschiedenis van onze stad te kennen en met deze wetenschap kunnen wij ons dinsdag 27 april extra Oranjegezind voelen bij de thuisviering van Koningsdag 2021.
